Dit wordt het jaar van de waarheid

Dit artikel uit 2015 is na aanpassingen terug van weggeweest.

Hallo allemaal,

2015 is weer bijna ten einde gelopen. 2016 belooft een onwaarschijnlijk spannend jaar te worden. Maar voor we daaraan beginnen blikken we natuurlijk nog eens terug op het voorbije jaar.

Vorig jaar dachten we dat 2015 vooral het jaar zou worden van de twee olifantjes die geboren zouden worden in Planckendael, eindelijk. We weten allemaal van baby Q, het mannetje dat het niet heeft gehaald. Gelukkig was er ook Qiyo, dochter van Khaing Phyo Phyo. Van de hele baby K-gekte hebben we bij de Q-baby niet zo veel gezien. Bij baby Q was dat logisch, maar ook bij Qiyo is er amper iets van publiciteit geweest en ging er amper persaandacht naar. Hetzelfde was het geval bij de andere belangrijke geboortes: bij de reuzenmiereneters wás er misschien helemaal geen geboorte en de neushoorn werd nog niet zo lang geleden geboren, maar er is nog steeds geen foto verschenen. Bij de flamingo's waren er wel eindelijk nog eens eigen kuikens.

Bij Qiyo ging het dus goed in 2015, maar in Rotterdam zitten ze met de handen in het haar. Vele jonge Aziatische olifanten stierven dit jaar aan het herpesvirus, dat jaarlijks slachtoffers maakt in de Europese populatie. Er is geen vaccin, dus de stamboekhouder weet niet echt wat er aan te doen. Qiyo behoorde dus tot het beste nieuws voor de Aziatische olifant in Europa: vrouwtje én zuiver Indisch. De oude Blijdorp-kudde, die nu in Dublin staat, verwelkomde drie kalfjes en in Rotterdam zelf kwam er een stiertje ter wereld.

In datzelfde Blijdorp werd trots de terugkeer van de okapi's aangekondigd, één van dé grote iconen van deze zoo. Dit moest naast het leeuwenverblijf de belangrijkste attractie van 2015 worden. En wat doe je als je favoriete exemplaar (de Antwerpse Ngwani) van je favoriete diersoort in je favoriete dierentuin komt te staan? Dan ga je erheen natuurlijk! Dan kom je na een rit van twee uur toe in de havenstad en blijkt het verblijf niet enkel een teleurstelling te zijn, Ngwani is dan ook nog eens niet of amper te zien. De verblijven zijn dus niet echt groot, en er zijn er te weinig van voor vier okapi's. Toch wel jammer voor een project dat al jaren werd geannonceerd en het verblijf van Doué moest evenaren. De vergelijking toch echt niet waard hoor. Verder zal ik niet meer klagen, Blijdorp blijft de nummer 1 op mijn lijstje.

Nu even iets anders: reuzenpanda's zijn niet meer bijzonder. Zo onbelangrijk zijn ze, dat ik ze zelfs bijna niet meer in het jaaroverzicht ging zetten. Laten we het even zo stellen: na het overlijden van de wereldberoemde Bao Bao in Berlijn op 22 augustus 2012, waren er nog slechts vier dierentuinen in Europa die ze hielden, wat no wel bij hun status van zeldzaam dier paste. Toen kwam Pairi Daiza erbij, volgend jaar Ouwehand, dan Berlijn, waarschijnlijk Kopenhagen en later misschien ook Praag, al willen die eerst projecten voor zeldamere soorten afwerken (ik aanbid deze zoo :-D). Met andere woorden: in zes jaar zouden er in Europa zes houders bijgekomen zijn. Als Praag ze dan ook krijgt zit je met een gordel van negen aangrenzende landen met panda's. Echt zeer zeldzaam zijn ze dus ook niet meer.
Dit is echter niet de reden waarom ik stel dat panda's niet meer bijzonder zijn, al is het wel een gevolg. (De gemiddelde mens weet trouwens niet waar er panda's zitten.) Voor Pairi Daiza was de panda een mythisch dier, waarvan slechts enkele exemplaren zich nog schuilhielden in het verre China en die alleen de meest bevoorrechte dierentuinen konden krijgen. Toen, in september 2013, raakte bekend dat ook Pairi Daiza reuzenpanda's zou krijgen, ontploften de internetfora, ontstond er een ware pandarel en kwam Pairi Daiza non-stop in de pers. Toen in oktober dit jaar werd bekendgemaakt dat Ouwehands Dierenpark Rhenen, bekend van het kweken met ijsberen en het Berenbos, panda's zou krijgen, keek niemand er nog naar om. De panda heeft zijn status verloren bij de liefhebber, en was hier trouwens ook nooit zo groot als bij het grote publiek. De vraag is dus maar of Ouwehands, een kleinere speler op de Nederlandse dierentuinmarkt (maar ze hebben geld!) en vlakbij Koning Burgers' Zoo geleden, evenveel succes zal kennen als Pairi Daiza, dat dit jaar een verschroeiende 1.767.000 bezoekers binnenhaalde. Al zal de gemiddelde Nederlander misschien toch even panda-gek zijn als de gemiddelde Belg en heeft Ouwehands er iets aan. Zelf zeggen ze natuurlijk dat ze het doen om hun steentje te kunnen bijdragen aan het voortbestaan van deze soort. Als je ze dan toch wilt doen kweken, laat ze dan in China. Achter panda's buiten China zit iets veel groters dan enkel een kweekprogramma: de dierentuin doet meestal vooral goede zaken. En zo scoort iets onbelangrijks toch een vette alinea in dit jaaroverzicht.

Het RSCC ging failliet. Van de mensen die niet met dierentuinen bezig zijn heeft zowat niemand hier ooit al van gehoord, maar het was een centrum (oorspronkelijk toegankelijk voor bezoekers, dan niet meer, dan weer wel) dat soorten die zeer zeldzaam waren in Europese dierentuinen importeerde en ermee probeerde te kweken. De resultaten die dit kweekcentrum bereikte in tien jaar zijn verbazingwekkend. Ze haalden veel soorten terug naar Europa na lange afwezigheid en hadden Europese primeurs in het kweken met o.m. fanaloka's (waarvan ze 's werelds enige kweker waren). Een groot deel van hun soorten leefden in geen enkele andere Europese dierentuin.

Maar het ging dus failliet. Zo zagen we onvoorstelbaar zeldzame dieren opduiken op de meest vreemde plaatsen. In Ouwehands leven nu bijvoorbeeld spookdiertjes en gevlekte koeskoezen. Maar het werd nog gekker. De oranjehalskasuarissen gingen naar Landgoed Hoenderdaell, een kattencentrum in Duitsland waar nog nooit iemand iets van heeft gehoord is in het bezit van de gewone bandcivetkat. Alle soorten uit de twee vorige zinnen zitten enkel in die desbetreffende Europese dierentuin.

En dan was er nog Antwerpen, een tuin die elk jaar weer mooie geboortes naar buiten brengt. Vooral okapi Qira en koningspinguïn Quest sprongen in het oog, maar ook de jongen in het Nocturama, de monniksgier, de oerzon de zeehonden, de reptielen, de apen... mochten er zijn. Zowel takin als tapir overleden jammer genoeg. Het grootse Rifaquarium (zie foto) opende eindelijk, de renovatie van het Kangoeroegebouw was zoals verwacht niet te vergelijken met grotere buideldierprojecten in andere tuinen.

En dan nog wat andere van de belangrijkstee dierentuinnieuwtjes die dit jaar kleurden:

In het Duitse Welvogelpark Walsrode, het meest soortenrijke vogelpark ter wereld, kan je nu eindelijk hun unieke paradijsvogels bewonderen, na jarenlang enkel achter de schermen te leven voor de kweek.

Chester Zoo opende het langverwachte 'Islands', het grootste project ooit in een Britse dierentuin.

Naast de Spix' en Lears' ara's waarvoor dit centrum bekend staat, werd er in Al Wabra ook een schoenbekooievaar grootgebracht.

In het RSCC werden voor de tweede keer ooit in Europa fanaloka's geboren.

Het 'Kiwara kopje' opende in Leipzig Zoo. Hier moeten in de toekomst zwarte neushoorns, cheetahs en huzaarapen samen in één verblijf leven. Er is ook een apart verblijf voor klipdassen.

In Zoo d'Amnéville opende dan weer het omstreden 'Tiger World'.

In Apenheul was er een heuse babyboom met als hoogtepunt een Javaanse langoer en een Borneose orang-oetan.

Ook dit jaar was het weer prijs bij de Rotterdamse slurfhondjes: een jong werd geboren in Diergaarde Blijdorp, rechtover een grote klipdassengeboortegolf.

En natuurlijk nog veel, veel meer...

Ook voor mij was 2015 een beestig jaar: ik kocht een verrekijker en begon met vogels kijken, ging naar de dierentuinen van o.m. Beauval, Rotterdam, Arnhem, Keulen en La Teste-de-Buch... Maar voor we afsluiten, blik ik nog graag even vooruit op het komende jaar. Want 2016 belooft dit jaar nog te overtreffen, want voor twee dierentuinen wordt dit hét jaar van de waarheid.

Om te beginnen: Emmen. Een dierenpark waar ik in dit artikel nog geen woord over heb gerept, maar voor hun wordt 2016 meer dan ooit het jaar van de waarheid. Ooit was Dierenpark Emmen het neusje van de zalm, de mooiste dierentuin in Europa zelfs, werd er gezegd. Maar toen veel dierentuinen, zoals Burgers' Zoo, begonnen met megaprojecten uit de grond te stampen, raakte het ooit zo glorieuze Emmen achter. De bezoekersaantallen daalden en daalden maar. Begin deze eeuw werd er besloten dat er iets gedaan moest worden. Zo werd er een groot pinguïnverblijf gebouwd, volgens velen het beste in heel Europa. Niets had echter het gehoopte effect. Tot er, nog niet zo lang geleden, een superbelangrijke beslissing werd genomen. Het huidige park zou voor eens en voor altijd dichtgaan en er zou een moderne dierentuin worden gebouwd, met een tot in de puntjes geperfectionaliseerde thematisatie, en zonder dat er enige vorm van onnatuurlijke omheining zichtbaar zou zijn (behalve glas). En volgende week, op 31 december, sluit het park voor de allerlaatste keer zijn poorten. Om dan in 2016 Wildlands Adventure Zoo te openen, een themapark waar de nadruk op beleving ligt en het begrip 'dierentuin' een nieuwe betekenis zal geven, binnen Nederland toch. Het doet wat denken aan de Duitse Erlebnis-tuinen. Het ziet er alleszins, op de foto's afgaande, zeer indrukwekkend uit. Ik ben er haast zeker van dat dit één van de twee ontwikkelingen zal zijn die het jaar zullen bepalen.

Het andere wordt, hopelijk, de wederopstanding van de ZOO. Eerlijk gezegd denk ik niet dat ze Pairi Daiza zullen overtreffen in bezoekersaantallen, maar toegegeven, wat ze gaan doen is indrukwekkend. Grofweg de halve ZOO ligt momenteel onder de schop. De inkomzone, het mensapenproject, de okapiserre en natuurlijk het grootste Antwerpse project aller tijden: de Savanne. Hopelijk kunnen ze dus wat meer bezoekers trekken, en zorgen ze ervoor dat er niet te veel drukte is rondom de okapi-perken.

Ik ga alvast zeker kijken, en ik wil ook verder doen met vogels kijken. Ik ga voor mijn derde Britse zoo, Colchester Zoo, en ook GaiaZOO vereer ik misschien weer eens met een bezoekje.

Ik wens iedereen een prachtig 2016,

Raf